ΤΟΥΡΚΙΑ: ΔΙΕΚΔΙΚΕΙ ΘΡΟΝΟ ΣΤΟ ΠΟΛΥΠΟΛΙΚΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΚΙ ΑΥΤΗ)

[Τελικά, «όλοι» διεκδικούν κάτι, πλην των Ελλήνων, οι οποίοι ΔΕΝ διεκδικούν τίποτα...]
-------------
Εκδήλωση της νέας γεωπολιτικής ταυτότητας της Τουρκίας οι πρόσφατες εμπρηστικές δηλώσεις Ερντογάν

ΤΟΥ ΔΡ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΡΙΒΑ*

Αν και γενικά σπανίως έχει κάποιο νόημα και ακόμη σπανιότερα είναι παραγωγικό το να αντιμετωπίζει κανείς μια εξέλιξη στα διεθνή ζητήματα με τη ρήση «εγώ τα είχα πει», εντούτοις αυτή τη φορά θα υποκύψω στον πειρασμό να υπενθυμίσω κάποια πράγματα που έχω κατά καιρούς γράψει για τη στρατηγική αναθεωρητισμού της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας, η οποία προσφάτως έκανε ένα ποιοτικό άλμα με την αμφισβήτηση από τον πρόεδρο Ερντογάν της ίδιας της Συνθήκης της Λωζάννης και του καθεστώτος κυριαρχίας στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Κι αυτό όχι για να επιτύχω κάποια χαιρέκακη «δικαίωση» ούτε για να διεκδικήσω κάποια αξιόπλογη προβλεπτική ικανότητα, αλλά γιατί ακόμη και μετά την εξέλιξη αυτή δεν έχει γίνει κατανοητή η γεωπολιτική μηχανική που ωθεί τη γειτονική χώρα σε αυτό τον αναθεωρητισμό.
Βασική αιτία, λοιπόν, για την εξέλιξη αυτή είναι η ίδια η φύση του διεθνούς συστήματος, που μετατρέπεται σε πολυπολικό. Όπως είχα γράψει σε άρθρο που είχε δημοσιευτεί παλαιότερα, πολύ πριν από το ατυχήσαν πραξικόπημα, στο περιοδικό Hot Doc, «η Τουρκία επιδιώκει να μεταβληθεί σε μία από τις κυρίαρχες δυνάμεις του διαμορφούμενου πολυπολικού (multipolar) διεθνούς συστήματος, το οποίο αντικαθιστά σταδιακά το μονοπολικό (unipolar), όπου την παγκόσμια κυριαρχία (υποτίθεται ότι) είχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Σε αυτό τον νέο κόσμο η Τουρκία δεν αρκείται στον ρόλο της "περιφερειακής δύναμης", αλλά επιδιώκει να εξελιχθεί σε έναν από τους ισχυρούς δρώντες στην Ευρασία, αποκτώντας έναν χαρακτήρα, κατά κάποιον τρόπο, "ημιπαγκόσμιας" δύναμης.
»Η Τουρκία προχωρά αποφασιστικά προς αυτή την κατεύθυνση, σε πείσμα των εσωτερικών της αντιφάσεων, με κυρίαρχο το ζήτημα των Κούρδων, ή πιθανώς σε μια προσπάθεια να υπερβεί τις αντιφάσεις αυτές δια ενός άλματος προς τα εμπρός. Όπως και νά 'χει, η διαμορφούμενη γεωστρατηγική πορεία της Τουρκίας είναι προς την κατεύθυνση της αυτόνομης μεγάλης δύναμης. Βασικό δε στοιχείο κάθε χώρας που έχει παρόμοιες φιλοδοξίες είναι η κυριαρχία στο εγγύς της εξωτερικό, ιδιαίτερα δε στις θαλάσσιες περιοχές.
»Έτσι, αυτή η μετάλλαξη θέτει νέα δεδομένα και στις ελληνοτουρκικές ισορροπίες, ιδιαίτερα στον χώρο του Αιγαίου. Πιθανώς η παλαιά Τουρκία να δεχόταν (με μεγάλη δυσφορία, είναι αλήθεια) να βρίσκεται "περικυκλωμένη" από τα ελληνικά νησιά δυο βήματα από τις ακτές της. Όμως σήμερα, από τη στιγμή που διεκδικεί ρόλο παγκόσμιας δύναμης, αυτή η κατάσταση καθίσταται ανυπόφορη. Με άλλα λόγια, είναι περίπου αναπόφευκτο ότι από τη στιγμή που η Τουρκία έχει αναβαθμίσει το γεωπολιτικό status του εαυτού της, θα επιχειρήσει να αποκτήσει κυριαρχία στις εγγύς θαλάσσιες εκτάσεις γύρω από αυτή, έστω και αν σε αυτές υπάρχουν ελληνικά νησιά. Για τα τελευταία η Τουρκία επιφυλάσσει, στην καλύτερη περίπτωση, ένα καθεστώς "συμβολικής" κυριαρχίας, που δεν θα αφήνει όμως περιθώρια παρερμηνειών αναφορικά με το ποιος είναι ο πραγματικός αφέντης της περιοχής»...

Προϊόν βαθιάς μετάλλαξης

Διαβάστε κι εδώ

Η αμφισβήτηση επομένως της Συνθήκης της Λωζάννης και της κυριαρχίας των ελληνικών νησιών δεν είναι προϊόν κάποιας μεγαλομανίας του Ερντογάν, αλλά εκδήλωση μιας βαθιάς μετάλλαξης στην ίδια τη γεωπολιτική ταυτότητα της Τουρκίας, που με τη σειρά της αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης διεθνούς συστημικής αλλαγής. Δεν πρόκειται, λοιπόν, για υποκειμενικό προϊόν κάποιων «ακραίων» που θα μπορούσε να αλλάξει αν επικρατούσαν κάποιοι πιο «σώφρονες». Αντιθέτως είναι εν πολλοίς το περίπου αναπόφευκτο αποτέλεσμα της εξέλιξης του διεθνούς συστήματος, με τον ίδιο τρόπο που οι σεισμοί είναι το αποτέλεσμα της κίνησης των τεκτονικών πλακών. Και βρισκόμαστε στην αρχή του φαινομένου.
Βέβαια, οι εσωτερικές εξελίξεις στη γείτονα επιταχύνουν τη μετάλλαξη αυτή. Όπως είχα υποστηρίξει σε άρθρο που είχε δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα liberal.gr μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, η κατάρρευση του γοήτρου του Τουρκικού Στρατού δημιουργεί ένα τεράστιο κενό στην ίδια την υπαρξιακή ταυτότητα της χώρας, το οποίο θα πρέπει να καλυφθεί με κάτι άλλο. Κι αυτό μάλλον θα είναι ένα αδιαίρετο μείγμα Ισλαμισμού, εθνικισμού και αυτοκρατορικής ταυτότητας. (...) Επίσης, η καθιέρωση της κυριαρχίας του Ερντογάν στο εσωτερικό της Τουρκίας θα έχει επίδραση και στην εξωτερική της πολιτική. Για να το πούμε με απλά λόγια, ένας ηγεμόνας χρειάζεται και μια ηγεμονία. Ένας αυτοκράτορας - σουλτάνος θα θέλει και την αυτοκρατορία του. Αυτό σημαίνει ότι αν πράγματι ο Ερντογάν καταφέρει να επιβληθεί, η νέα Τουρκία θα επιχειρήσει να κυριαρχήσει στο άμεσο γεωπολιτικό της περιβάλλον, μέσα στο οποίο βρίσκεται και η Ελλάδα»...

Μπορεί να αντιμετωπιστεί
από την «ενωμένη» Ευρώπη;

Διαβάστε επίσης εδώ κι εδώ

Θα πρέπει συνεπώς να αρχίσουμε να συνηθίζουμε στην ιδέα ότι μπαίνουμε σε μια νέα εποχή, κατά την οποία η αυτοκρατορική Τουρκία θα διεκδικεί ελληνικές περιοχές ακριβώς γιατί αυτό της επιβάλλει η νέα γεωπολιτική ταυτότητα και λειτουργία σε ένα καινοφανές διεθνές σύστημα. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί. Αντιθέτως, με τις κινήσεις των τεκτονικών πλακών που αναφέρθηκαν προηγουμένως οι γεωπολιτικές εξελίξεις είναι εν πολλοίς διαχειρίσιμες.
Η γείτων μπορεί να θέλει να εξελιχθεί σε «ημιπαγκόσμια» ευρασιατική δύναμη και να θέσει υπό την κυριαρχία της τμήματα της ελληνικής επικράτειας, αυτό όμως δεν συνεπάγεται ότι είναι και σε θέση να το επιτύχει αν η Ελλάδα αντιδράσει επιτυχώς. Η άνοδος της ισχύος και της επιρροής της Τουρκίας κινείται παράλληλα με μια σειρά από τεράστια προβλήματα και αντιφάσεις τόσο στο εσωτερικό της όσο και στις επιλογές στις διεθνείς της σχέσεις. Η διαμόρφωση μιας επιτυχούς αποτρεπτικής στρατηγικής έναντι του τουρκικού αναθεωρητισμού είναι κάτι που εντάσσεται στις δυνατότητες της Ελλάδας, ακόμη και αυτές τις ζοφερές εποχές. Όμως, όπως έχουμε τονίσει σε πολλές προηγούμενες ευκαιρίες, για να επιτύχει κάτι τέτοιο η χώρα μας θα πρέπει να επαναδιεκδικήσει τον εαυτό της και να αποκτήσει αυτόφωτη ύπαρξη και αυτόνομη γεωπολιτική λειτουργία και στοχοθετήσεις. Αν δεν το κάνει, όχι μόνο δεν θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τον τουρκικό ηγεμονισμό, αλλά, αντιθέτως, θα τον ενθαρρύνει, αν δεν τον δημιουργήσει.
Όπως είχα υποστηρίξει στο προαναφερόμενο άρθρο μου στο Hot Doc, «η Ελλάδα εδώ και αρκετά χρόνια, εξαιτίας των προβλημάτων της οικονομίας της, έχει μεταπέσει σε μια κατάσταση μειωμένης εθνικής κυριαρχίας, η οποία αφήνει περιθώριο στην Τουρκία να αντιμετωπίζει το Αιγαίο ως terra nullius, δηλαδή ως χώρο που δεν ανήκει πραγματικά σε κάποιον, και να επιχειρεί να επιβάλει εκεί την κυριαρχία της. Μπορεί, βέβαια, να υποστηρίξει κανείς ότι τα οικονομικά ζητήματα της Ελλάδας και οι ελληνο - τουρκικές σχέσεις είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα. Στην πραγματικότητα όμως η γεωπολιτική ταυτότητα κάθε χώρας είναι μία και ενιαία. Δεν μπορείς σε έναν χώρο να έχεις μειωμένη εθνική κυριαρχία και σε έναν άλλο να έχεις περίσσεια. Είναι απλώς αντιφατικό. Έτσι, λοιπόν, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η μειωμένη εθνική κυριαρχία της "ευρωπαϊκής" Ελλάδας συνδυάζεται με την υπερβάλλουσα εθνική κυριαρχία που θέλει να επιτύχει η Τουρκία ως αυτόνομη δύναμη πρώτης γραμμής ενός νέου διεθνούς συστήματος, κι αυτό ωθεί την τελευταία στα να επιχειρήσει να επεκτείνει την κυριαρχία της στον ζωτικό χώρο του Αιγαίου».
Με άλλα λόγια, ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα. Είτε αρχίζουμε να οικοδομούμε μια εθνοκεντρική και μακρόπνοη γεωστρατηγική, που θα περιλαμβάνει και μια ισχυρή αποτρεπτική λειτουργία έναντι του τουρκικού ηγεμονισμού, είτε συνεχίζουμε την πορεία συρρίκνωσης και, εντέλει, εξάλειψης της Ελλάδας ως γεωπολιτικού υποκειμένου. Η επιλογή είναι στο χέρι μας.

*Διδάσκει το μάθημα της Γεωπολιτικής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και Γεωγραφία της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Πηγή: 15θήμερο περιοδικό «Επίκαιρα», αρ. τεύχους 359, σελ. 61 - 63 (14/10 - 26/10/2016)