ΤΟ ΡΟΜΠΟΤΙΚΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΝΑΕΡΙΑΣ ΜΑΧΗΣ

Διαβάστε κι εδώ

Τα επιτεύγματα της Δ' Βιομηχανικής Επανάστασης
και το ενδιαφέρον για την ελληνική αεράμυνα

ΤΟΥ ΔΡ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΡΙΒΑ*

Το 2016 ο βασικός σύμβουλος για θέματα τεχνολογικών καινοτομιών του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ επί θητείας της Χίλαρι Κλίντον, Άλεκ Ρος, κυκλοφόρησε το βιβλίο «Οι βιομηχανίες του μέλλοντος», το οποίο πριν από λίγο καιρό βγήκε και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ίκαρος. Οι τεχνολογίες που εξετάζει ο Άλεκ Ρος στο βιβλίο του αναμένεται να έχουν σημαντικό «αποτύπωμα» και στη στρατιωτική ισχύ των επόμενων δεκαετιών.

Μεταξύ άλλων, οι τεχνολογίες αξιοποίησης μεγάλων όγκων δεδομένων (big data) και η δικτύωση επιμέρους πλατφορμών μάχης μέσω τεχνολογιών «νέφους» (cloud) αναμένεται να φέρουν μεγάλες αλλαγές και στην αεροπορική μάχη. Επίσης, οι τεχνολογίες αυτές προβλέπεται να συνδυαστούν και με άλλα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη λεγόμενη Δ' Βιομηχανική Επανάσταση, όπως είναι η τρισδιάστατη εκτύπωση και η καταβαράθρωση του κόστους των πάσης φύσεως αισθητήρων, ανάμεσά τους και κάμερες που «βλέπουν» το περίγραμμα των αεροσκαφών από το θερμικό τους ίχνος.
Ακόμη, οι τεχνολογίες αξιοποίησης «μεγάλων δεδομένων» θα επιτρέψουν τη δημιουργία σύνθεσης πληροφοριών από πλήθος διασπαρμένων μέσων συλλογής πληροφοριών, με αποτέλεσμα ακόμη και περιορισμένων δυνατοτήτων αισθητήρες να συνεισφέρουν στη διαμόρφωση μιας ενιαίας εικόνας εκτεταμένων χώρων μάχης, η οποία θα είναι διαθέσιμη στους πάντες διαμέσου τεχνολογιών νέφους. Οι δε «νεφελώδεις» δομές αναμένεται να είναι πιο ανθεκτικές στις όποιες προσπάθειες καταστολής και καταστροφής τους, είτε διαμέσου άμεσης επίθεσης είτε με συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου. Κατά συνέπεια, παρόμοιες «νεφελώδεις» αρχιτεκτονικές αεράμυνας θα είναι δύσκολο να καταστραφούν και θα δημιουργήσουν μεγάλες προκλήσεις για τα αεροσκάφη καταστολής και καταστροφής αεράμυνας (SEAD και DEAD αντιστοίχως) των επιτιθέμενων αεροπορικών δυνάμεων.
Τα πράγματα καθίστανται ακόμη πιο δύσκολα για τους επιτιθέμενους, αν στην αρχιτεκτονική των αισθητήρων περιλαμβάνονται σε μεγάλο ποσοστό συστήματα ανίχνευσης που δεν θα προδίδουν την ύπαρξή τους στα μέσα αυτοάμυνας των αεροσκαφών, όπως θερμικές κάμερες και παθητικά ραντάρ, τα οποία θα τροφοδοτούν με δεδομένα στοχοποίησης βλήματα μεγάλου βεληνεκούς, που επίσης θα καθοδηγούνται από παθητικούς αισθητήρες, όπως θερμικοί απεικονιστές (thermal imagers).
Στην εξέλιξη παρόμοιων συστημάτων μπορεί να συμβάλει σημαντικά η πρόοδος στην ανάπτυξη πυραυλοκινητήρων ολοένα και μεγαλύτερης απόδοσης, που επιτρέπουν την ανάπτυξη πυραύλων εδάφους - αέρος όλο και μεγαλύτερου βεληνεκούς. Και, φυσικά, οι τεχνολογίες αυτές χρειάζονται την αποδοχή των επιτευγμάτων μιας άλλης επανάστασης που βρίσκεται υπό εξέλιξη, της ρομποτικής.

Έφτιαξαν «πρωταθλητές»

Είναι δεδομένο ότι σε αυτές τις αρχιτεκτονικές φθηνών όπλων και αισθητήρων, δικτυωμένων μεταξύ τους, η απάντηση δεν μπορεί να είναι οι ακριβές υπερπλατφόρμες, όπως είναι το πολυσυζητημένο μαχητικό αεροσκάφος Stealth F-35 Lightning II. Για να κατανοήσουμε τις πραγματικές δυνατότητες του F-35 θα πρέπει να εξετάσουμε τις τεχνολογικές και πολιτισμικές συνθήκες που ίσχυαν στην εποχή που άρχισε να σχεδιάζεται, όχι ως τεχνούργημα, αλλά ως «πακέτο ικανοτήτων».
Τα μαχητικά Stealth, λοιπόν, ξεκίνησαν να αναπτύσσονται ως ιδέα τις τελευταίες δεκαετίες του Ψυχρού Πολέμου. Εκείνη την εποχή οι προηγμένες τεχνολογίες πληροφορικής και ο δικτυωμένος κόσμος και πολιτισμός μας, που στηρίχθηκε πάνω σε αυτές, σπάνιζαν ακόμη και στα βιβλία επιστημονικής φαντασίας, ενώ μόνο κάποιοι προικισμένοι οραματιστές έκαναν τέτοιες αναφορές, όπως ο Άλβιν Τόφλερ στα ιστορικά έργα του Το σοκ του μέλλοντος και Τρίτο κύμα.
Η αεροδιαστημική βιομηχανία λοιπόν, αποσκοπούσε στη δημιουργία «πρωταθλητών», δηλαδή εναέριων πλατφορμών μάχης που θα έπρεπε να επιβιώνουν σε ένα περιβάλλον ολοένα και πιο αντίξοο, με διαρκώς βελτιωμένα συστήματα αεράμυνας, συγκεντρώνοντας πάνω τους όλο και πιο σύνθετες ικανότητες αυτοπροστασίας, ελέγχου του χώρου και προβολής ισχύος.

**********************************************************
ΟΙ ΑΕΡΟΠΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΤΟΥΝ ΑΡΓΑ Ή ΓΡΗΓΟΡΑ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΥΠΕΡΔΙΚΤΥΩΝ, ΑΠΟΤΕΛΟΥΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΠΟΛΛΕΣ ΚΑΙ ΑΤΕΛΕΙΣ ΠΛΑΤΦΟΡΜΕΣ ΧΑΜΗΛΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ.
**********************************************************

Αντιθέτως, η πιθανότητα δημιουργίας συνεργατικών «πολυσυστημάτων» (systems of systems), δηλαδή ομάδων «ατελών» εναέριων πλατφορμών που θα διασυνδέονταν μεταξύ τους δημιουργώντας ένα «ρευστό» υπερσύστημα, ήταν εκτός πραγματικότητας, αφενός γιατί οι σχετικές τεχνολογίες δεν είχαν ωριμάσει, αφετέρου επειδή δεν είχε αναπτυχθεί η σχετική κουλτούρα. Επιπροσθέτως, η «φυσιολογική» τάση στην εξέλιξη των οπλικών συστημάτων, όπως είχε καυτηριάσει και ο Άλβιν Τόφλερ, είναι η διαρκής βελτίωση των ήδη υπαρχόντων όπλων και όχι η εγκατάλειψή τους προς όφελος άλλων, νέας φιλοσοφίας, κάτι που συνεπάγεται αλλαγή κουλτούρας, μείωση του γοήτρου ομάδων υψηλής επιρροής στο στράτευμα κ.λπ. Κατά συνέπεια, αν δεν προκύψει κάποια μεγάλη πρόκληση, συνήθως οι ριζικές αλλαγές δεν γίνονται εύκολα αποδεκτές.

Το φαινόμενο και η συνέχεια

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, λοιπόν, προχώρησαν στη δημιουργία του F-35, το οποίο, όσο υψηλές τεχνολογίες κι αν ενσωματώνει και όσα συστήματα δικτύωσης και διαχείρισης μεγάλων δεδομένων κι αν διαθέτει, δεν παύει να είναι ένας μοναχικός πρωταθλητής, τη στιγμή που οι τεχνολογίες νέφους και μεγάλων δεδομένων, των πιο φθηνών αισθητήρων και των ολοένα και πιο εξελιγμένων ρομποτικών συστημάτων, ευνοούν την ανάπτυξη διασπαρμένων πολυπλατφορμικών «οντοτήτων» μάχης.
Επομένως και οι αεροπορίες του μέλλοντος θα πρέπει να προσανατολιστούν, αργά ή γρήγορα στη δημιουργία υπερδικτύων, αποτελούμενων από πολλές και ατελείς πλατφόρμες χαμηλού κόστους, αξιοποιώντας τα επιτεύγματα της Δ' Βιομηχανικής Επανάστασης. Με άλλα λόγια, η «απάντηση» στις πυκνές δικτυακές αρχιτεκτονικές αεράμυνας αναμένεται να είναι παρόμοιες δικτυακές αρχιτεκτονικές αεροπορικών συστημάτων, αποτελούμενες από σμήνη επανδρωμένων αεροσκαφών, μη επανδρωμένων αεροχημάτων (UAV) και βλημάτων, τα οποία θα διεισδύουν ανάμεσα από τις «ρωγμές» των εχθρικών αρχιτεκτονικών αεράμυνας, αξιοποιώντας όχι τόσο την ισχύ όσο τη ρευστή τους δομή.
Οι σχετικές προσπάθειες ήδη έχουν αρχίσει. Για παράδειγμα, το 2016 τρία αμερικανικά μαχητικά F/A-18 συνδυάστηκαν με 103 μικρά αεροχήματα Perdix, ενώ στις 11 Ιουνίου 2017 η κινεζική εταιρεία China Electronics Technology Group Corporation (CETC) κατέγραψε νέο ρεκόρ, τοποθετώντας 119 μη επανδρωμένα αεροχήματα σε ένα σμήνος (swarm). Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα σμήνος δεν είναι απλώς μια ομάδα αεροχημάτων, αλλά μια πολυπλατφορμική ρομποτική ενότητα. Τα αεροχήματα επικοινωνούν διαρκώς μεταξύ τους και οι αποφάσεις αναφορικά με τη θέση και τη λειτουργία του καθενός ρυθμίζονται από λογισμικό που χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη. Αυτή η αντιιεραρχική ενοποίηση προσφέρει μεγάλες ανοχές σε απώλειες, μια και δεν υπάρχουν κεντρικά ή αναντικατάστατα στοιχεία. Σημειωτέον ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, η Κίνα και το Ισραήλ έχουν προγράμματα αναφορικά με τη χρήση σμηνών από μη επανδρωμένα αεροχήματα σε σύγχρονα πεδία μάχης.

* Ο Κωνσταντίνος Γρίβας είναι αναπληρωτής καθηγητής Γεωπολιτικής στη Σχολή Ευελπίδων. Διδάσκει επίσης Γεωγραφία της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Πηγή: Περιοδικό «Επίκαιρα», 25 Αυγούστου 2017, αρ. τ. 380, σελ. 76-77.